De blijdschap is groot: Rotterdamse Oogst heeft een officiële marktvergunning gekregen! Dit is uniek voor een ‘private’ markt. Het heeft dan ook de nodige energie, zweetdruppels, worstelingen door juridische kost, geduld en lobbywerk gekost om hier te komen. Gerda Zijlstra, oprichter van de markt, blikt terug naar de afgelopen 13 jaar.

In 2009 vond de eerste markt plaats. Inmiddels is Rotterdamse Oogst een fenomeen in de stad te noemen. Elke zaterdag vind je op Noordplein in Rotterdam-Noord een producentenmarkt waar, zoals Rotterdamse Oogst zelf zo mooi omschrijft, je een mix vindt van het beste dat platteland en stad elkaar te bieden hebben. “Rotterdamse Oogst is een plek waar boeren en verwerkers, uit een straal van 50 km om de stad, hun producten aan Rotterdammers kunnen verkopen. Op deze manier is er zo weinig mogelijk afstand tussen boer en bord”, vertelt Gerda trots. “Daarnaast krijg je via de markt toegang tot allerlei minder bekende gewassen, wat koken zo veel leuker maakt!”

Duurzaam voedsel

Duurzaamheid is altijd belangrijk geweest voor Gerda. Tijdens een groot deel van haar studie en werkzame leven is ze bezig met dit thema. “Duurzaamheid krijgt snel een technisch karakter: hoe je een beetje minder van dit kunt doen of hoe je dat kunt repareren. Het blijft wat afstandelijk.” vertelt ze. “Zo kiezen sommige mensen vanuit duurzaamheidsoogpunt om een elektrische auto te kopen. Maar, als je een elektrische auto rijdt, ga je niet beter autorijden. Terwijl, als ik weet wie mijn eten heeft gemaakt, dan voel ik daar iets bij. Eten gaat ín je lichaam. Daar is niets afstandelijks aan. Eten gaat over alles. Het gaat over gezondheid, cultuur, mensen samenbrengen, maar ook ons landschap. Er zitten zo ontzettend veel kanten aan. Als je anders naar eten gaat kijken, kun je je leven enorm verrijken.”

De eerste editie

Gerda kende iemand die een restaurant had en met lokale producten werkte. “Zij wilde een breder publiek met de producten van de boeren laten kennismaken. Zo is het idee ontstaan om in de buurt een boerenmarkt met lokale producten te organiseren.” Voor Gerda was het helder; die markt moet er komen. Maar hoe is ze begonnen? “Naïef als we waren dachten wij dat ons idee met gejuich onthaald zou worden. De gemeente was echter heel duidelijk: Er was geen ruimte in de stad voor een extra markt. In Nederland was het destijds zo georganiseerd dat alleen gemeenten warenmarkten mochten organiseren. Als private partij kon je eigenlijk niks.” Het idee van Rotterdamse Oogst kon wel op enthousiasme rekenen van de culturele sector. “Zo zijn we de markt eerst als festival gaan organiseren. Dat was sowieso al de wereld waar we bekend in waren. De markt combineerden we met een cultureel programma. Op deze manier konden we ook laten zien dat veel jonge creatieven mooie analyses en ideeën hadden over de toekomst van ons voedselsysteem “

Bewust met voedsel bezig

Helemaal vreemd is Gerda dan ook niet in deze sector. Haar vader werkte zijn hele leven in de voedselindustrie en dit maakt dat Gerda van jongs af aan bewust is van wat er met voedsel gedaan wordt. “Ik ging als kind mee naar de beurs. Daar werd een machine geïntroduceerd die met een soort spijkerbed van naalden in kipfilet prikte. Nieuwsgierig vroeg ik aan mijn vader wat daar gebeurde. Hij antwoordde dat ze de kip volspuiten met water en bindmiddel, zodat ze meer kilo’s vlees kunnen verkopen. Schandalig vond ik dat.”

Gerda vervolgt: “De andere kant was dat mijn oma rabarber en tuinbonen in de tuin had, een kelder vol eigen oogst, worst en ham van eigen varkens. Zij maakte de introductie van de vrieskist mee. Zij had een heel andere benadering van voedsel dan we vandaag de dag hebben. Het is zo gek te bedenken dat dit allemaal nog zo dichtbij is, slechts één generatie terug! Gemak, efficiency en lage kostprijs zijn nu leidend. Soms heb ik het gevoel dat we het kind met het badwater hebben weggegooid. Misschien voel ik daarom wel de urgentie om de connectie met het ommeland en de mensen die daar werken te herstellen.”

Iedereen razend enthousiast

Vanaf het allereerste begin is Rotterdamse Oogst een verpletterend succes. Gerda vertelt: “Natuurlijk moet je eerst laten zien wat je bedoelt, zodat mensen je écht snappen. Je laat de stad en de gemeente zien dat deze markt echt anders is dan bestaande markten, de boeren verleid je om eens ín de stad producten te verkopen en de verwerkers (jamkokers, chefs, paellamakers) daag je uit om met de oogst van lokale boeren te werken. Het aanvliegen van de markt als een festival is daar een ontzettend goede tool voor. Je kunt een weekend helemaal uitpakken. Het was geweldig om te zien dat onze visie klopte en zoveel enthousiasme opwekte.”

Hierna worden vanuit het eerste festival meerdere evenementen georganiseerd door Gerda en collega’s. Een aantal jaar gaat dit zonder veel toestanden. “Onze ambitie is altijd geweest een sterke markt neer te zetten. Het doel was niet om festivals te blijven organiseren.”

Vergunningen, vergunningen, vergunningen

Toch lijkt de Rotterdamse Oogst er lange tijd niet aan te ontkomen. “Op een gegeven moment moesten we 22 vergunningen per jaar aanvragen. Ik kan dat niemand aanraden! We hebben aan de gemeente gevraagd of het niet mogelijk was om een koepelvergunning af te geven, maar dat lukte niet. Dat was een les: als je nieuwe dingen doet, passen de regels zelden bij wat je doet. Tussentijds moet je slim zijn, loopholes zoeken en stretchen waar het kan.”

Voor iemand die zegt dat ze weinig geduld heeft, heeft Gerda toch niet losgelaten. “Je gaat door in de hoop dat de regels op den duur aangepast worden. In de loop der tijd zijn die regels rondom markten en elementen wel degelijk veranderd, maar nooit voor ons initiatief. Voor een gemeente is het ingewikkeld om voor één partij de regels aan te passen, terwijl het in mijn optiek niet alleen voor ons zou moeten zijn, maar juist een opening moet bieden voor andere initiatieven.”

Zonder een markt is er geen stad

Waar de regels wel aangepast werden, was rondom evenementenmarkten, zoals bijvoorbeeld commerciële rommelmarkten. “Er groeide onrust over de toename hiervan, en daarom werden de regels aangescherpt. Maar wij bleken daar ook onder te vallen, waardoor de Rotterdamse Oogst het bericht kreeg dat ze nog twee twee markten per jaar mochten organiseren. We schrokken hier enorm van.” Ook dit proces bleek moeizaam. “Als de Gemeente Rotterdam ons iets gunt, dan moet ze de andere partijen dat ook gunnen. Dan loop je vast.”

Met een handtekeningenactie heeft Rotterdamse Oogst laten zien hoe groot het draagvlak was. “Het was hartverwarmend: in de kroegen lagen ondertekenlijsten op de bar, er gingen brieven naar de burgemeester. We hebben heel veel support gehad, maar de regels zaten enorm in de weg.”

Voor Gerda is het altijd kraakhelder geweest: Rotterdamse Oogst moet blijven. Het is een plek waar mensen de zaterdag doorbrengen en elkaar ontmoeten, met een lekker lokaal hapje en drankje. “Zonder markt was er geen stad. Dit was dé manier om voedsel naar de stedelingen te brengen. In de allereerste archiefstukken over Rotterdam worden markten al beschreven. Hoe kan het dat onze markt niet zou kunnen bestaan? Ik ben hier tegelijkertijd heel verbaasd als gefascineerd door geweest.”

En daar was ie: de marktvergunning!

Maar begin dit jaar kwam het bericht naar buiten dat Rotterdamse Oogst eindelijk een officiële marktvergunning heeft, gefeliciteerd! Hoe is toch die omslag gekomen? “We hadden het geluk dat er een experiment liep waarbij het sentiment was dat niet de gemeente markten moest organiseren, maar marktlui dit zelf mogen doen. Een externe verandering, die niets met ons te maken had, maar die we goed konden gebruiken! Op deze manier zijn we een ‘verzelfstandigde markt’ geworden. De afspraak is dat in plaats van dat de gemeente plekken toewijst aan al die verschillende marktondernemers, ze een heel plein aan Rotterdamse Oogst in beheer geven. Wij mogen zelf bepalen wie de kramen bemensen. Uiteraard hebben we een plan geschreven, over hoe we de markt organiseren. Dat hoort erbij. Ik ben hartstikke blij met de vergunning, omdat we nu ingebed zijn in het systeem. We worden nu gezien als een ‘gewone’ markt.”

En nu?

Of Gerda nu achterover kan leunen en kan rusten? “We zijn nog niet helemaal klaar, maar er zijn in ieder geval veel minder zorgen over onze bestaanszekerheid.”

Wel blikt ze al enthousiast vooruit. “Om onszelf te belonen voor dit resultaat, hoop ik weer meer met cultuur te gaan doen. Ook zou ik het mooi vinden als nog meer boeren op de markt komen te staan. We zijn partner in het project ‘Rotterdam de boer op!’. Sinds kort hebben we een wisselkraam op de markt staan waar natuurinclusieve boeren rondom Rotterdam kunnen ‘proeven’ aan het marktleven. Een heel leuk initiatief, waar we hopelijk enthousiaste marktkooplui aan over houden!”

Bovenal gaat Gerda uitblazen van de afgelopen 13 jaar. “Er ontstaat nu rust en ruimte voor nieuwe ideeën. We hoeven ons niet meer vast te bijten in het papierwerk en kunnen de creatieve energie laten stromen. Die creatieve energie zit namelijk ergens anders in: wat we elke zaterdag doen.

Kom langs op Rotterdamse Oogst!

Ervaar zelf een keer de bonte mix van boeren, verwerkers en stedelingen op Rotterdamse Oogst. Elke zaterdag op Noordplein tussen 10.00 – 17.00 uur vind je hier de meest heerlijke producten. Kies voor lokale producten die met zorg voor natuur en landschap zijn gemaakt en eet zo jouw eigen platteland biodivers.

Volg Rotterdamse Oogst op Instagram en blijf op de hoogte!